Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Ahbaplık, topluluk zarfında insanların bayağı elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Adalet kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene çekmek, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini çıkarmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin kontrasına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, nasıl hak kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk zarfında insanların hâl ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte tüze, kişi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-doğa ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan fikirlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini çıkarmak maksadıyla konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların kâffesidür. Elan geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal evetşamma düzenidir. Ahbaplık Lügat Demeı Ahbaplık kelimesi Arapça “doğru” kökünden hasılat ve doğru kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğru” kelimesinin çoğşanlı “ilenme’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na bakarak tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Uygulayım Demeı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği midein hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Belli başlı bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında yapı taşı olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf alan kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun çıbanlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzeri nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık alanında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve kazanç cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, fırka metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları kabil değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi fikirleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların pasış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun uygulama amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın binasından meydana gelen ihtiyaçlarını kontralamaya çalışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın yapı taşı gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın tabii binasına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine normal olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sınırlanmışdır; hesaplı yokluklara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir organize şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak çın kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanılamamıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Adalet esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mealında ferdî bir özelliği deyimler. Nüfus her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni toka etmek uğrunda daimî ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki ölçü olarak söz konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideermiş kurallar eksiksizü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek yerinde bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım bulunan düzeni gözetmek, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak midein her vakit adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta kontramıza yerleşmiş tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin namına normal olup olmadığı açısından bir ölçü ve değerlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif kontralıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşamma uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın pasış zarfında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü katkısızlamaya çalışacaktır.